William Henry McGarvey – magnat naftowy z Kanady
Pionier z Quebecu
William McGarvey urodził się w 1843 roku w Huntingdon w stanie Quebec, zmarł w 1914 w Wiedniu. Już od najmłodszych lat był przyzwyczajany do obrotu pieniędzmi. Pierwszy kontakt z biznesem przyniosła mu praca w sklepie rodziców w Wyoming. Przełomowym wydarzeniem, zarówno dla McGarveya, jak i dla Kanady, było odkrycie w 1866 roku złóż ropy naftowej w Petrolei i w Oil Springs. Zaradny młodzieniec postanowił odbyć staż wiertniczy, po czym szybko otworzył własne przedsiębiorstwo zajmujące się wydobywaniem nowego cennego surowca. Jako pionier nafciarstwa dbał również o dobry wizerunek i wpływ na miejscową politykę – przez kilka lat piastował funkcję burmistrza miasta Petrolei i gubernatora hrabstwa Lambton.
Na podbój Europy
W 1881 roku zdecydował się na podróż do Europy, gdzie na czele firmy Continental Oil Company rozpoczął wiercenia w Hanowerze. Mimo zastosowania nowatorskiej wówczas techniki wiercenia – zwanej odtąd kanadyjską – rezultaty pracy były nikłe. Na szczęście żona przedsiębiorcy – Helena Jane Wesolowski, wnuczka powstańca kościuszkowskiego – zwróciła uwagę męża na roponośne tereny w Galicji.
McGarvey założył wówczas spółkę wiertniczą z londyńskim bankierem Johnem S. Bergheimem i w 1884 roku rozpoczął wiercenia w Słobodzie Rungurskiej, Uhercach, Berehach Dolnych koło Ustrzyk oraz Płowcach. Technika McGarveya, gwarantująca szybsze i głębsze odwierty, okazała się idealna do podłoża podkarpackiego. Mimo pilnego strzeżenia tajemnic z nią związanych miejscowy konstruktor Felicjan Łodziński stworzył własną, ulepszoną wersję rygu kanadyjskiego.
Rekin biznesu
W latach 80. i 90. XIX wieku McGarvey był udziałowcem wielu galicyjskich spółek, które otwierały kolejne szyby. Jego nazwisko jest związane z takimi naftowymi sukcesami jak Libusza, Kobylanka, Siary, Sękowa, Szymbark, Ropica Ruska, Wietrzno, Równe oraz Potok. Jego inwestycje znacząco wpłynęły na rozwój galicyjskiego przemysłu naftowego.
W 1887 roku zdecydował się jednak poszerzyć zakres swoich „usług”. W Gliniku Mariampolskim założył nie tylko najnowocześniejszą wówczas rafinerię, ale przede wszystkim słynną fabrykę maszyn i narzędzi wiertniczych, która dynamicznie się rozwijała – otwierała kolejne duże filie w Borysławiu, Tustanowicach i w Wiedniu.
Z czasem swoją spółkę przekształcił w rozpoznawalną markę pod nazwą Galicyjsko-Karpackie Towarzystwo Naftowe. Po odkryciu bardzo bogatych złóż w Galicji Wschodniej – w Drohobyczu, Borysławiu i Tustanowicach – firma Kanadyjczyka rozszerzyła działalność także na ten rejon. Z czasem kontrolowała aż 25 procent galicyjskiego wydobycia ropy naftowej. Zarobione pieniądze, doświadczenie i rozgłos umożliwiły McGarveyowi wejście w kontakty z przedstawicielami kapitału niemieckiego, z którymi stworzył syndykat naftowy. Po 1905 roku na stałe przeniósł się do Wiednia, skąd mógł kontrolować swoje nieustannie powiększające się imperium naftowe.
Rekordzista i twardy gracz biznesowy
McGarvey lubił przełamywać kolejne ograniczenia, bić rekordy. Jako pierwszy przekroczył barierę 1000 metrów głębokości szybu – dokonał tego w 1902 roku w Borysławiu. Jego działalność przyczyniła się do tego, że Galicja stała się eksporterem produktów ropopochodnych. O jego potędze może świadczyć sprzeciw, czy nawet szantaż, rządu wiedeńskiego w sprawie wybudowania wielkich zbiorników w Borysławiu oraz rafinerii w Drohobyczu. Tę największą galicyjską rafinerię uruchomiono w 1909 roku. Władza początkowo nie zgadzała się na jej powstanie, gdyż nadal chciała uzależniać galicyjskich wydobywców od austriackiego przetwórstwa – wiedeńskich producentów produktów ropnych.
Obywatel Glinika Mariampolskiego
McGarvey nie zaniedbywał także pracy społecznej. Był świadom znaczenia rozwoju zaplecza socjalnego swoich pracowników. Sfinansował budowę szkoły i ochronki w Gliniku, gdzie w owym czasie mieszkał. W 1894 roku przekazał nieodpłatnie ziemię pod budowę szkoły wraz z ogrodem i miejscem dla nauczyciela w Gliniku i wspierał jej powstawanie. Mimo że był protestantem, ufundował również kaplicę mieszczącej 200 wiernych. Sfinansowana przez niego ochronka dla dzieci prowadzona była przez Siostry Służebniczki ze Starej Wsi. Siostry zawarły z Galicyjskim Karpackim Naftowym Towarzystwem Akcyjnym (dawniej Bergheim & McGarvey) umowę, na mocy której zobowiązywały się między innymi do opieki nad dziećmi wieku od 3 do 6 lat i uczenia starszych dziewcząt robót ręcznych, natomiast firma McGarveya zapewnić miała siostrom murowany dom na działalność, roczną pensję w wysokości 1000 koron oraz ustalone ilości opału, światła i żywności. McGarvey przyczynił się również do wybudowania linii kolejowej z Zagórzan do Glinika Mariampolskiego i Gorlic. Wybudował lub wyremontował również liczne kapliczki przydrożne. Co ciekawe – do końca życia nie opanował języka polskiego.
Wielka Wojna – wielki koniec
Wybuch Wielkiej Wojny w 1914 roku był dla McGarveya prawdziwym ciosem. Szybko postępująca ofensywa Rosjan w głąb Galicji spowodowała olbrzymie zniszczenia i straty w przedsiębiorstwach Kanadyjczyka. Jego rozpaczy kres położyła śmierć – zmarł w swoje 71. urodziny 15 listopada 1914 roku w Wiedniu, w momencie, kiedy pod Krakowem ważyły się losy frontu wschodniego I wojny światowej. Jego syn Fred James po studiach wrócił do Glinika, skąd starał się zarządzać majątkiem ojca. Po zakończeniu wojny sprzedał jednak swoje udziały Francuzom, którzy w dwudziestoleciu wiedli prym na polskim rynku nafciarskim.
McGarvey to bez wątpienia jeden z najważniejszych przedsiębiorców galicyjskich XIX wieku. Jego pomysły przyspieszyły rozwój jednego z najważniejszych wówczas zagłębi naftowych na świecie.
Inspiracje:
- Creswell Sarah, Flint Tom, William H. McGarvey (1843–1914), [w:] Professional Engineers. Ontario.
- Brzozowski Stanisław, Mac Garvey William Henry (1843–1914), [w:] Internetowy polski słownik biograficzny, oprac. Polska Akademia Nauk i Polska Akademia Umiejętności, wydawca: Narodowy Instytut Audiowizualny.
- Bubak Joanna, Karpacko-galicyjski szlak naftowy, zeszyt 1: Śladami Williama Henry’ego McGarveya, Gorlice 2008.
Źródło fotografii: Fundacja Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce