Książę Stanisław Jabłonowski herbu Stary Koń – założyciel fabryki asfaltu i pierwszej kopalni ropy naftowej w Siarach

W służbie Bellony

Stanisław Jabłonowski urodził się w 1779 roku w Annopolu na Wołyniu w rodzinie książęcej z wielowiekową tradycją, zmarł w 1878 roku we Lwowie. W linii prostej był potomkiem hetmana Stanisława Jabłonowskiego, który pod koniec XVII wieku gromił Turków w wojnach Jana III Sobieskiego. W żyłach młodego księcia również buzowała wojownicza krew. Od dziesiątego roku życia przebywał wraz z rozwiedzioną matką, Teodorą Walewską, w Paryżu, gdzie w 1814 roku miał okazję spotkać się z wkraczającym na czele wojsk carem Aleksandrem I. Podczas balu wydanego przez jego matkę oświadczył mu, że pragnie wstąpić do wojska. Młody książę szybko awansował, aż do roku 1821, kiedy to po zatargu z sadystycznym księciem Konstantym podał się do dymisji.

Powstaniec

Około 1824 roku Stanisław poślubił Marię Wielopolską, która wniosła w posagu majątek Kobylanka w okolicach Gorlic. Wrócił do wojska na wieść o wybuchu powstania listopadowego i wkroczeniu wojsk rosyjskich do Królestwa Polskiego. Za postawę na polu bitwy pod Olszynką Grochowską został odznaczony Orderem Virtuti Militari. Jako oficer artylerii brał udział w obronie Warszawy w 1831 roku. Był również szefem sztabu dowódcy polskiej artylerii Józefa Bema – z tego okresu pochodzą jego Wspomnienia o bateryi pozycyjnej artyleryi konnej gwardyi królewsko-polskiej.

Przemysłowiec z Siar pod Gorlicami

Po klęsce powstania udał się na emigrację do Galicji. Z czasem osiadł w Krakowie, a po udziale w rozruchach Wiosny Ludów przeniósł się do Wrocławia. Po pewnym czasie wrócił do Kobylanki. Tutaj zaangażował się w działalność przemysłową. Około 1850 roku założył w Kobylance fabrykę asfaltu, do którego produkcji używał ropy pochodzącej z studni ropnych znajdujących się w Sękowej.

Nazwisko księcia na trwałe zapisało się w historii światowego nafciarstwa dzięki wydarzeniu ze stycznia 1852 roku. Wtedy to założył on pierwszą kopalnię ropy naftowej w Pustym Lesie w Siarach koło Gorlic. Do jej uruchomienia zaangażował śląskich górników, którzy drążyli szyby na wzór znanych sobie kopalń węgla. Już w 1853 roku przedsiębiorstwo księcia zostało zauważone przez Antoniego Schwarza, radcę Krakowskiej Izby Handlowej, który odwiedził wówczas sześć obwodów Galicji Zachodniej. O majątku Jabłonowskiego pisał:
„Wartość pod względem przemysłowym mogą mieć także z postępem fabrykacji odkryte w ostatnich czasach w Kobylance majętności księcia St. Jabłonowskiego, surowiec i ropa do produkcji kompozycji zwanej asfaltem. Jabłonowski uzyskuje z ropy czarnej płyn uprzednio oczyszczony, który pali się czystym, pięknym płomieniem, wypalając się doszczętnie. Płyn ten mógłby olej oczyszczony dotychczas do oświetlenia lamp używany – z postępem fabrykacji w zupełności zastąpić”.

Poszukiwacz ropy naftowej

Mniej więcej w tym samym czasie co Zeh i Łukasiewicz, majętny posesjonat rozpoczął przygodę z wydobyciem i przetwarzaniem ropy. Jego działania dowodzą, że i on marzył o wynalazku, który zrewolucjonizuje problem oświetlenia. W kolejnych latach zintensyfikował poszukiwania surowców. Szukał ich między innymi w Siarach, Męcinie Wielkiej, Kobylance oraz Magdalenie.
Niestety nie doczekał się potomka, któremu mógłby przekazać naftową schedę – małżeństwo z Marią Wielopolską okazało się bezdzietne. Co ciekawe, w wieku 76 lat poślubił jej matkę, Wandę z Ossolińskich secundo voto Potocką. Jak łatwo się domyślić, również tym razem nie doczekał się dziecka.

Inspiracje:

• Pusty las, Regionalna Fundacja Upowszechniania Historii Przemysłu Naftowego w Regionie Gorlicko-Bieckim, [bd] [dostęp: 11.09.2015].
• Kopalnia Nafty w Pustym Lesie, Regionalna Fundacja Upowszechniania Historii Przemysłu Naftowego w Regionie Gorlicko-Bieckim, [bd] [dostęp: 11.09.2015].
• Pabis Tadeusz, Książę Stanisław Jabłonowski, Regionalna Fundacja Upowszechniania Historii Przemysłu Naftowego w Regionie Gorlicko-Bieckim, [bd] [dostęp: 11.09.2015].
• Pabis Tadeusz, Książę Stanisław Jabłonowski (1799–1878), Libusza 2010.
• Stanisław Jabłonowski (powstaniec listopadowy), Wikipedia [dostęp: 11.09.2015]

Źródło zdjęcia:
Muzeum Przemysłu Naftowego i Etnografii w Libuszy (archiwum Anny i Tadeusza Pabisów)